Recent vatte een cliënt onze sessie samen als 'op een dieper niveau kijken'. Toen ik inpikte op een terloopse stoere uitspraak die ze deed, vonden we ingangen om haar beter te leren kennen. Wat voel je bij deze uitspraak? Welke gedachten over jezelf liggen hieronder? Heeft dit iets te maken met vroegere ervaringen? Hoe helpt deze uitspraak over jezelf jou, en hoe belemmert ze je? Waar verlang je naar?
Eén van de bekendste uitspraken uit de Griekse filosofie stelt dat zelfkennis een voorwaarde is voor een goed leven, een leven waarin je wijze keuzes kan maken. Dat kan wel kloppen, maar hoe pak je dat aan, jezelf beter leren kennen?
Er valt veel aan jezelf te ontdekken! Een goed begin is om je bewust proberen te worden van zowel je fijne als je lastiger gedachten en gevoelens, je waarden, je soms tegenstrijdige verlangens, wat je te bieden hebt en waar je grenzen liggen, wat je telkens weer doet ondanks alle goeie voornemens, wat je triggert en wat je motiveert, wat je weerhoudt van de richting die je wil uitgaan,…
Jezelf beter leren kennen kan dus gewoon hier en nu beginnen, door je bewust te worden van je gedachten, gevoelens en lichamelijke gewaarwordingen.
Niet dat je je gedachten, gevoelens of lichamelijke gewaarwordingen bent, maar leren herkennen welke gedachten, gevoelens en lichamelijke gewaarwordingen je hebt, is een altijd beschikbare poort naar zelfkennis. Hoe meer en hoe langer je hiermee oefent, hoe meer lagen van jezelf zich tonen.
Zelfonderzoek is boeiend, maar kan ook verwarrend zijn. Onze 'monkey mind' springt namelijk van de hak op de tak en vuurt dagelijks duizenden gedachten op ons af - die elkaar ook nog eens durven tegenspreken. Ook onze gevoelens wisselen snel en zijn niet altijd makkelijk te volgen. Betekent angst dat ik een foute keuze maak, of dat mijn keuze klopt maar wel erg spannend is? Ook ons lichaam geeft allerlei signalen, die we vaak niet begrijpen of simpelweg negeren. Zeker hier tonen zich lagen van onszelf die we amper onder ogen durven komen, maar die evengoed bij ons 'zelf' horen.
Wat moeten we hier allemaal mee? Zonder diepgaande zelfkennis rollen we nog steeds van het ene in het andere, zonder dat er sprake is van bewuste keuzes. Begrijpelijk ook: raak maar eens wijs uit jezelf, zonder bijgeleverde handleiding.
Gelukkig is er naast heel je grillige ervaringsstroom ook 'iets in jou' dat kan kijken naar al die gedachten, gevoelens en gewaarwordingen in je lichaam, en het allemaal kan dragen. Met een gepaste afstand en een milde houding kijken naar je gevoelens en gedachten - zonder ervan weg te vluchten, je ermee te identificeren of je erdoor te laten overspoelen - schept helderheid over wie je bent. En daar kan een professional je soms het best bij helpen.
In verschillende therapievormen krijgt dit mild en open opmerken van je gedachten, gevoelens en lichamelijke gewaarwordingen andere namen - bijvoorbeeld het 'observerende zelf' of het meest wijze deel van jezelf. Van hieruit worden wijze keuzes vanuit je waarden mogelijk: welk leven past bij jou, met welke mensen wil je je graag verbinden, in welke activiteiten wil je je engageren,...?
Alle delen en lagen van jezelf ervaren en verwelkomen met een milde, open blik kan je vergelijken met wat je doet bij een pasgeboren baby. Als je een nieuw levend wezen graag wil leren kennen, probeer je er met je volle aandacht en gevoel bij te zijn en je echt af te stemmen. Na een tijd begrijp je dan meestal beter waarom hij weent of wanneer zij blij is. Maar dat 'leren kennen' stopt nooit. De baby evolueert naar een peuter, een kleuter, en zo steeds verder. Zelfs als ouder van een volwassen kind kom je nog voor verrassingen te staan.
Kennis van jezelf (of van iemand anders) is dus nooit definitief verworven. Het blijft een zoektocht, maar wel een nuttige als je een leven wil creëren dat bij je past.
Met een milde, open blik alle delen van jezelf leren kennen en verwelkomen klinkt simpel, maar is niet eenvoudig. Enkele tips:
Zoek een mindfulness-, focusing- of meditatietechniek die werkt voor jou. Werkt stil zitten niet, dan zoek je beter een bewegende vorm (stapmeditatie, dans, stemwerk of zang, ademtherapie,...).
Wees geduldig. Jezelf diepgaand leren kennen is een proces van lange adem dat veel oefening vraagt. Je handleiding wordt niet kant-en-klaar geleverd, je schrijft ze zelf doorheen je leven.
Schrijf neer wat je opmerkt in jezelf. Zeker wie langere tijd dagelijks schrijft op een intuïtieve manier, kan op den duur vele lagen in zichzelf leren kennen, en zien wat er verandert en wat doorheen de jaren hetzelfde blijft. Waar kom ik vandaan? Wie ben ik nu? Wie wil ik zijn?
Praat erover met iemand die je vertrouwt en die empathisch en zonder oordeel kan luisteren en reflecteren. Een professional is hierin getraind en kan je helpende inzichten geven.
Er bestaan veel visies op het ontwikkelen van zelfkennis, het is niet voor niets één van de eeuwige vragen uit de filosofie en de psychologie. Is lezen jouw manier om bij te leren? Ik geef je graag boekentips vanuit bijvoorbeeld Voice Dialogue, schaduwwerk, Compassion Focused Therapy, Internal Family Systems, ACT,... Het boek 'Uit je hoofd, in het leven' van Steven C. Hayes bevat alvast een boeiend en praktisch hoofdstuk over de ACT-visie op zelfkennis ('Als ik niet mijn gedachten ben, wie ben ik dan wel?').
Ik eindig met een citaat uit 'Ken jezelf. Een openhartige filosofie' van Tinneke Beeckman: "Leef, beweeg. Laat de idee los dat je een onveranderlijk zelf zult ontdekken." Al blijft je 'echte zelf' misschien ongrijpbaar, toch kan diepgaande zelfkennis helpen om een betekenisvol leven te leiden dat bij je past. En dat is waar het tenslotte allemaal om gaat.
Comments